تشكيل دولت موقت جمهوري توسط "ميرزا كوچك‏خان جنگلي" در گيلان (1299 ش)

در جريان نهضت جنگل به رهبري ميرزا كوچك‏خان، نيروهاي ارتش سرخ روسيه به بندر انزلي وارد شدند و در آنجا اردو زدند. در اين ميان، جنگلي‏ها به دعوت ميرزا احمدخان اشتري، حاكم رشت، راهي اين شهر شدند. ميرزا احمدخان، خود نزد ميرزا كوچك رفت و وي را براي به دست گرفتن زمام امور، به رشت فراخواند. ميرزا نيز پذيرفت و در 14 خرداد 1299ش، وارد اين شهر شد. چند روز پس از ورود ميرزا به رشت، وي حكومت موقت انقلابي و شوراي نظامي انقلاب را در گيلان تشكيل داد و حكومت جمهوري را اعلام كرد. در اعلاميه‏اي كه جمهوري را مطرح ساخت اصول انقلاب سرخ گيلان بيان شده بود: "جمعيت انقلاب سرخ ايران، اصول سلطنت را مُلغي كرده، جمهوري را رسماً اعلان مي‏نمايد؛ حكومت موقت جمهوري، حفاظت جان و مالِ عموم اهالي را به عهده مي‏گيرد؛ هر نوع معاهده و قراردادي كه به ضرر ايران، قديماً و جديداً با هر دولتي شده، لغو و باطل مي‏شناسد؛ حكومت موقت جمهوري، همه اقوام بشر را يكي دانسته، تساوي حقوق درباره آنان قائل و حفظ شعائر اسلامي را از فرايض مي‏داند." اين جمهوري بر اثر درگيري‏هاي شديد و مداوم با حكومت مركزي ديري نپاييد و با شهادت ميرزا در 11 آذر 1300، فروپاشيد.